Główną przyczyną złego stanu uzębienia u ludzi w różnym wieku jest niewystarczająca wiedza na temat dbania o higienę jamy ustnej. Jednym z poważniejszych problemów, z którym borykają się zarówno osoby dorosłe, jak i dzieci, jest próchnica między zębami. Wczesne objawy tej choroby mają charakter odwracalny i można hamować ich rozwój za pomocą różnych metod remineralizacji szkliwa. Zlekceważenie schorzenia prowadzi do powstania ubytków i poważnych chorób przyzębia. Jak wygląda próchnica zęba i dlaczego tak ważne jest leczenie tych zmian? Jakie czynniki odgrywają istotną rolę w zapobieganiu występowania choroby próchnicowej? Odpowiedzi na te i inne pytania zawarliśmy w tekście.

Czym jest próchnica między zębami i co ją powoduje?

Zmiany próchnicowe, które najczęściej są rezultatem niewłaściwego poziomu higieny jamy ustnej, są rozpoznawane u coraz młodszych pacjentów. Pomimo powszechnego występowania u dorosłych i u dzieci próchnica bardzo często bywa bagatelizowana. Udowodniono, że choroba coraz częściej rozwija się już w wieku niemowlęcym, zaraz po wyrżnięciu się zębów mlecznych. Większość osób nie zdaje sobie sprawy, że schorzenie to jest zakaźne, a mechanizm przekazywania bakterii z nosiciela na drugiego człowieka jest bardzo prosty.

Mianem próchnicy określa się chorobę twardych tkanek uzębienia, która polega na ich stopniowej demineralizacji i powstawaniu ubytków. Zepsute w ten sposób szkliwo bardzo trudno odbudować. Do najczęstszych przyczyna takiego stanu można zaliczyć:

  • dietę bogatą w cukry,

  • obecność w jamie ustnej bakterii wytwarzających kwasy,

  • niewystarczającą ilość śliny,

  • niewłaściwą higienę jamy ustnej.

Na rozwój zmian próchnicowych, które mogą objąć zarówno zęby mleczne u dzieci, jak i stałe u dorosłych, mają wpływ też uwarunkowania genetyczne, obniżenie pH w jamie ustnej oraz budowa anatomiczna uzębienia (np. obecność bruzd i zagłębień utrudniających jego skuteczne oczyszczanie).

Jakie są najczęstsze objawy próchnicy zębów?

Uznawana za najpowszechniejszą patologię występującą w obrębie jamy ustnej choroba próchnicowa rozwija się stopniowo. W pierwszej fazie próchnica zębów u dzieci i dorosłych objawia się niewielkimi białymi plamkami na szkliwie. Na tym etapie schorzenie łatwo zatrzymać dzięki stosowaniu właściwych technik szczotkowania i aplikowaniu preparatów fluorowych. W drugiej fazie obserwuje się rozpad zepsutego szkliwa, które w miarę postępowania choroby zaczyna się kruszyć.

Na dalszym etapie dochodzi do rozpadu zębiny. Jeśli w porę nie zostanie podjęte odpowiednie leczenie, wówczas zwiększa się ryzyko rozwoju stanu zapalnego miazgi. A jak wygląda zaawansowana próchnica? W końcowej fazie pacjenci uskarżają się na ból, nadwrażliwość, widoczne dziury oraz nabrzmiałe dziąsła. Zepsutym zębom mogą też towarzyszyć ropnie, które powstają na skutek zakażenia bakteryjnego martwej miazgi. Przy zajęciu tkanek wypełniających kanały korzeniowe najczęściej stosuje się leczenie kanałowe.

Rola diety w powstawaniu próchnicy między zębami

Według Międzynarodowej Federacji Dentystycznej w procesie rozwoju choroby próchnicowej istotną rolę odgrywają spożywane pokarmy. Zalicza się do nich przede wszystkim produkty zawierające węglowodany ulegające fermentacji w jamie ustnej. Cukry złożone w procesie trawienia ulegają przekształceniu w kwasy, które osadzają się na powierzchni szkliwa oraz przyczyniają się do jego uszkodzenia i powstawania ubytków. Duże ilości sacharozy zawierają m.in. banany, rodzynki, herbatniki, chleb, a także kolorowe napoje gazowane. Wpływ na próchnicę między zębami u dzieci i dorosłych mają też inne czynniki takie jak częstość spożywanych pokarmów, czas, przez jaki przebywają w jamie ustnej oraz ilość wytwarzanej śliny.

Jak zepsute zęby wpływają na zdrowie?

Niezwykle ważnym aspektem diagnozowania i leczenia choroby próchnicowej jest świadomość na temat tego, w jaki sposób próchnica i zepsute zęby (zarówno mleczne, jak i stałe) oddziałują na organizm. Skutkiem nieleczonych zmian mogą być nie tylko ropnie, przewlekłe stany zapalne przyzębia oraz nabyte wady zgryzu. Bakterie próchnicze wraz z wydzielanymi toksynami mogą być przenoszone przez krew i limfę do innych narządów takich jak:

  • serce,

  • nerki,

  • trzustka,

  • stawy,

  • płuca.

Zaawansowane ubytki mogą być przyczyną cukrzycy, nadciśnienia tętniczego, chorób układu pokarmowego, a nawet problemów z kręgosłupem. Nieleczone zepsute zęby mleczne oraz stałe mogą też mieć wpływ na rozwój schorzeń śluzówki jamy ustnej, migdałków podniebiennych oraz jam obocznych nosa.

Na czym polega i jak przebiega leczenie próchnicy?

W leczeniu zmian próchnicowych niezwykle ważne znaczenie ma diagnostyka. Odpowiednio wczesne wykrycie próchnicy między zębami mlecznymi u dzieci lub stałymi u dorosłych pozwala na zatrzymanie procesu próchnicowego i zapobieganie powstawaniu ubytków w szkliwie. W tym celu najczęściej wykorzystywana jest metoda wizualno-dotykowa. Jej uzupełnieniem często stanowią zdjęcia radiologiczne, które ułatwiają wykrywanie zmian, w których utrata substancji mineralnych w obrębie tkanek twardych wynosi minimum 30%.

W leczeniu demineralizacji i rozpadu twardych tkanek uzębienia wykorzystuje się różne sposoby. Na wczesnym etapie rozwoju choroby zadowalające efekty przynosi remineralizacja szkliwa, która polega na wzmocnieniu go przy użyciu odpowiednio dobranych preparatów zawierających fluor. W przypadku zaawansowanej próchnicy zębów mlecznych czy stałych najczęściej stosowane jest leczenie kanałowe, które polega na usunięciu zainfekowanej miazgi oraz na oczyszczeniu, zdezynfekowaniu i szczelnym wypełnieniu kanałów korzeniowych.

Czy można zapobiegać próchnicy zębów u dzieci i dorosłych?

Podstawową zasadą profilaktyki jest przestrzeganie zasad higieny jamy ustnej. Aby zmniejszyć ryzyko rozwoju próchnicy zębów mlecznych u dzieci czy stałych u dorosłych, należy pamiętać o regularnym szczotkowaniu uzębienia, stosowaniu odpowiednich szczoteczek i przyborów, a także o opanowaniu właściwej techniki czyszczenia szkliwa. Istotne znaczenie w przeciwdziałaniu rozwojowi zmian próchnicowych i zepsutego szkliwa odgrywa też odżywianie. Szczególnie ważne jest ograniczenie produktów i napojów bogatych w cukry proste na rzecz pokarmów zawierających duże ilości witamin A i D, wapnia oraz fosforu. W ramach profilaktyki próchnicy zaleca się też kontrolne wizyty u stomatologa oraz miejscowe stosowanie preparatów fluorowych np. w postaci żelów i lakierów.